Zdrowy Kierowca: Mikrosen w Trasie – Jak działa, jakie niesie skutki i jak mu przeciwdziałać

Kto jeździ w długie trasy, ten wie, że zmęczenie potrafi dopaść w najmniej oczekiwanym momencie. Nieważne, czy prowadzisz zestaw, busa czy osobówkę – wystarczy monotonna autostrada, kilka godzin bez postoju i sen zaczyna walczyć o swoje. Czasem nawet nie zauważysz, że organizm przejął stery. To właśnie mikrosen – krótka drzemka trwająca dosłownie kilka sekund. Brzmi niewinnie? A jednak w tym czasie przy prędkości autostradowej możesz przejechać kilkaset metrów kompletnie nieświadomy, co się dzieje. Oczy mogą być otwarte, ręce na kierownicy, a ty jesteś poza rzeczywistością. I to właśnie czyni mikrosen tak niebezpiecznym – bo najczęściej pojawia się wtedy, gdy wydaje nam się, że mamy sytuację pod kontrolą.

1. Czym jest mikrosen?

Mikrosen (sen sekundowy) to płytki sen trwający od 1 do nawet 30 sekund, podczas którego mózg chwilowo przestaje reagować na bodźce, choć ciało pozostaje czynne. Kierowca może mieć otwarte oczy, ale nie reaguje na to, co dzieje się na drodze.

Jadąc z prędkością ok. 110 km/h, kierowca zapadający w 6‑sekundowy mikrosen może pokonać nawet 200 metrów nieświadomy ruchów pojazdu – wystarczy, by zjechać na sąsiedni pas, przejechać na czerwonym świetle lub przejechać pieszych.

2. Jak często występuje i kto najbardziej jest narażony?

Polskie statystyki wskazują, że 1–4 % wypadków drogowych to efekt zaśnięcia kierowcy, choć rzeczywista liczba może sięgać nawet 20 %. Globalne badania AAA Foundation wskazują, że w krajach rozwiniętych około 16,5 % wypadków powoduje senność kierowców.

Zawodowi kierowcy tras długodystansowych są szczególnie podatni na zjawisko mikrosnu ze względu na monotonię i zmęczenie.

3. Objawy zwiastujące mikrosen

• Nie da się ukryć – każdy z nas miał w trasie moment, kiedy głowa zaczynała opadać. Ale zanim dojdzie do mikrosnu, ciało wysyła sygnały ostrzegawcze:

  • częste ziewanie i pieczenie oczu,

  • mruganie coraz wolniejsze, aż powieki robią się ciężkie,

  • chwilowe „zaniki filmu” – jedziesz, ale nie pamiętasz kilku ostatnich kilometrów,

  • wpatrywanie się w jeden punkt, brak świadomości tego, co dzieje się wokół.

  Problem w tym, że wielu kierowców bagatelizuje te objawy. Zamiast się zatrzymać, sięgamy po kolejną kawę, odkręcamy szybę, włączamy głośniej radio. To działa na kilka minut, ale nie rozwiązuje problemu.

4. Mechanizm działania – co dzieje się z kierowcą?

Podczas mikrosnu mięśnie kierowcy się relaksują, a mózg „uśypia” na krótką chwilę, przestając reagować na bodźce z otoczenia. Analizy nagrań z wypadków zawodowych kierowców potwierdzają, że w ponad 79 % zdarzeń doszło do najechania na linię pasa, nieregularnego ruchu pojazdu i braku reakcji na sygnały świetlne.

Spowolniony czas reakcji, brak percepcji sytuacji na drodze i ograniczenie widzenia peryferyjnego prowadzą do poważnego ryzyka wypadku.

5. Skutki – od zagrożenia życia po traumę

• Wypadki czołowe, kolizje, zjechania z jezdni

• Poważne obrażenia lub śmierć uczestników wypadku

• Konsekwencje psychologiczne: poczucie winy, PTSD, depresja

• Konsekwencje prawne i finansowe: utrata prawa jazdy, kary, odszkodowania

6. Jak zapobiegać mikrosenowi?

💤 Higiena snu

– Przed trasą minimum 7–8 godzin snu, tak w naszym zawodzie to znaczący problem, realia zawodu i jeden z największych minusów tej pracy o którym zdaje się mamy pojęcie tylko my kierowcy zawodowi… lub też można powiedzieć że wykorzystują to bez skrupułów zarówno spedytorzy jak i pracodawcy. Nawet jedna noc spania poniżej normy zwiększa ryzyko mikrosnu analogicznie do stanu po spożyciu 1 promila alkoholu.

Porządny sen przed wyjazdem

Nie ma cudów – jeśli nie wyśpisz się przed trasą, to organizm upomni się o swoje. Minimum 7–8 godzin snu przed długą jazdą to obowiązek.

Regularne przerwy

Co 2–3 godziny warto zatrzymać się choćby na 15 minut. Krótki spacer, przewietrzenie kabiny i kilka głębokich wdechów robią różnicę.

Krótka drzemka zamiast kolejnej kawy

Jeśli czujesz, że oczy się zamykają – zjedź na parking i zdrzemnij się 15–20 minut. To naprawdę działa lepiej niż litry energetyków.

Unikanie złudnych „wspomagaczy”

Kawa, napoje energetyczne, głośna muzyka – każdy z nas tego próbował. Niestety, to działa tylko chwilowo. Mikrosen i tak cię dopadnie, jeśli nie dasz organizmowi realnego odpoczynku.

Kierowcy zawodowi często ograniczają się do obowiązkowych badań okresowych wymaganych przez przepisy, które w praktyce bywają dość powierzchowne. Tymczasem praca za kółkiem to ogromne obciążenie dla organizmu, dlatego warto podejść do badań bardziej kompleksowo. Regularne kontrole zdrowotne pozwalają nie tylko wykryć choroby, które mogą prowadzić do mikrosnu, ale też zapobiec poważnym powikłaniom w przyszłości.

7.Badania lekarskie – temat, o którym kierowcy często milczą

Nie będę ukrywał – wielu z nas chodzi do lekarza tylko wtedy, gdy już naprawdę nie ma wyjścia. A prawda jest taka, że badania to najlepsza inwestycja w nasze bezpieczeństwo.

Co obowiązkowo robimy

Każdy zawodowy kierowca musi przejść badania lekarskie i psychotechniczne – wzrok, słuch, refleks, ogólna kondycja. Tyle że często kończy się to na odhaczeniu formalności.

Co warto robić dodatkowo

• Bezdech senny – to cichy zabójca w naszej branży. Jeśli ktoś mówi ci, że głośno chrapiesz albo budzisz się zmęczony, koniecznie zrób badanie snu.

• Serce – EKG, echo serca, badanie ciśnienia. Wielogodzinna jazda siedząc to prosta droga do kłopotów z układem krążenia.

• Krew – sprawdź cukier, cholesterol i żelazo. Cukrzyca czy anemia mogą powodować chroniczne zmęczenie.

• Wzrok i słuch – to nasze podstawowe narzędzia pracy, a często badamy je dopiero wtedy, gdy zaczynamy widzieć podwójnie znaki lub nie słyszymy radia.

• Kręgosłup – siedzenie swoje robi. Ból pleców czy drętwienie nóg to sygnał, że trzeba się skontrolować.

Jak często?

Raz w roku podstawowe badania krwi i ciśnienie. Wzrok i słuch co 2 lata, po 40. roku życia – częściej. Bezdech senny i serce – co 2–3 lata lub częściej przy objawach. Kręgosłup i układ ruchu – przy pierwszych bólach, profilaktycznie co kilka lat. A jeśli czujesz, że coś jest nie tak – nie czekaj. Lepiej stracić godzinę u lekarza niż życie na drodze.

Mikrosen to niewidoczne zagrożenie – kierowca traci świadomość na chwilę, ale pozostaje fizycznie aktywny, co może mieć tragiczne skutki. Rozpoznanie jego symptomów, przestrzeganie zasad higieny snu, robienie przerw, drzemki i regularne badania zdrowotne to kluczowe elementy ochrony kierowców – zarówno zawodowych, jak i przeciętnego kierowcy małego mobila.